اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان
شب بیست و یکم ماه رمضان، شب دوم قدر و شب شهادت مولی‌الموحدین امام علی (علیه‌السلام) است. فضیلت این شب از شب نوزدهم بیشتر است و به عبادت در این شب و شب بیست و سوم اصرار ورزیده‌اند؛ زیرا احتمال اینکه شب قدر باشد، بسیار زیاد است. بنابراین خواندن قرآن، دعای جوشن کبیر و انجام اعمال سفارش‌شدۀ زیر با آگاهی و توجه بیشتری توصیه می‌شود. در روایات متعدد از ائمۀ اطهار(علیهم‌السلام) برای این شب‌های مبارک دو نوع اعمال نقل کرده‌اند:
- اعمال مشترک شب‌های قدر
- اعمال مخصوص هریک از شب‌های قدر
اعمال مخصوص شب بیست و یکم رمضان
اعمال مخصوص شب ۲۱ رمضان عبارت‌اند از:
- استغفار
- ذکر
- دعا
در این مقاله، به‌طور مفصل اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان را شرح می‌دهیم:
استغفار
ذکر «أَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبِّی وَأَتُوبُ إِلَیْهِ» را صد مرتبه بگوید.
ذکر «أَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرالْمُؤْمِنِینَ»
ذکر «أَللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَهَ أَمیرالْمُؤْمِنِینَ» را صد مرتبه بگوید.
دعای «أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ»
شیخ کلینی(رحمت‌الله) در کتاب کافی از امام‌صادق(علیه‌السلام) روایت می‌کند که در دهه آخر ماه رمضان در هر شب بخوان:
أَعُوذُ بِجَلالِ وَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ یَنْقَضِیَ عَنِّی شَهْرُ رَمَضَانَ أَوْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَیْلَتِی هَذِهِ وَ لَکَ قِبَلِی ذَنْبٌ أَوْ تَبِعَهٌ تُعَذِّبُنِی عَلَیْهِ.
پناه می‌آورم به عظمت ذات کریمت، از اینکه ماه رمضان از من سپری شود یا سپیدۀ این شب طلوع کند و از سوی من نزد تو گناهی یا نتیجۀ کاری مانده باشد که مرا بر آن عذاب کنی.
دعای «یا مُولِجَ اللَّیلِ فِى النَّهارِ»
در کتاب «مقنعه» و «مصباح» بدون ذکر سند نقل کرده‌اند که در شب اول از دهۀ سوم، یعنی در شب بیست و یکم بخوان:
یا مُولِجَ اللَّیلِ فِى النَّهارِ وَ مُولِجَ النَّهارِ فِى اللَّیلِ.
اى فروبرندۀ شب در روز و اى فروبرندۀ روز در شب.
وَ مُخْرِجَ الْحَىِّ مِنَ الْمَیتِ وَ مُخْرِجَ الْمَیتِ مِنْ الْحَىِّ
و اى بیرون‌آورندۀ زنده از مرده و بیرون‌آورنده مرده از زنده.
یا رازِقَ مَنْ یشاَّءُ بِغَیرِ حِسابٍ یا اَللّهُ یا رَحْمنُ یا اَللّهُ یا رَحیمُ یا اَللّهُ
ای روزی‌دهندۀ هرکه را خواهى بی‌حساب. اى خدا، اى بخشاینده، اى خدا، اى مهربان، اى خدا
یا اَللّهُ یا اَللّهُ لَک الاْسْماَّءُ الْحُسْنى وَ الاْمْثالُ الْعُلْیا وَ الْکبْرِیاَّءُ وَ الاْ لاَّءُ.
اى خدا، از آن تو است نام‌هاى نیکو و نمونه‌هاى والا و بزرگى و نعمت‌ها از تو.
اَسْئَلُک اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَجْعَلَ اسْمى فى هذِهِ
خواهم درود فرستى بر محمد و آل محمد و نام مرا در این
اللَّیلَهِ فِى السُّعَداَّءِ وَ رُوحى مَعَ الشُّهَداَّءِ وَ اِحْسانى فى عِلِّیینَ
شب، در زمرۀ سعادتمندان قرار دهى و روحم را با شهدا مقرون سازى و احسان و نیکوکاری‌ام را در بلندترین درجۀ بهشت
وَ اِساَّئَتى مَغْفُورَهً وَ اَنْ تَهَبَ لى یقینَاً تُباشِرُ بِهِ قَلْبى وَ اِیماناً یذْهِبُ
و گناهانم را آمرزیده کنى و به من یقینى عطا کنى که همیشه با دلم همراه باشد و ایمانى به من بدهى
الشَّک عَنّى وَ تُرْضِینى بِما قَسَمْتَ لى وَ آتِنا فِى الدُّنْیا حَسَنَهً وَ فِى
که شک و تردید را از من دور سازد و بدانچه روزی‌ام کرده‌اى، خوشنودم سازى و بدهى به من در دنیا نعمت نیک و در
الاْخِرَهِ حَسَنَهً وَ قِنا عَذابَ النّارِ الْحَریقِ وَ ارْزُقْنى فیها ذِکرَک
آخرت نعمت نیک و نگهدارى ما را از عذاب آتش سوزان و روزی‌ام کنى در این شب ذکر خود
وَ شُکرَک وَ الرَّغْبَهَ اِلَیک وَ الاْنابَهَ وَ التَّوْفیقَ لِما وَفَّقْتَ لَهُ مُحَمَّداً
و سپاسگزاری‌ات و اشتیاق و بازگشت به‌سویت و توفیق براى انجام آنچه را موفق داشتى بدان محمد
وَ الِ مُحَمَّدٍ عَلَیهِ وَ عَلَیهِمُ السَّلامُ.
و آل محمد را که بر او و بر ایشان سلام باد.
دعای «اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ»
همچنین خواندن این دعا توصیه شده است:
اللَّهُمَّ اقْسِمْ لَنَا مِنْ خَشْیَتِکَ مَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مَعْصِیَتِکَ وَ مِنْ طَاعَتِکَ مَا تُبَلِّغُنَا بِهِ رِضْوَانَکَ وَ مِنَ الْیَقِینِ مَا یَهُونُ عَلَیْنَا بِهِ مُصِیبَاتُ الدُّنْیَا.
بار خدایا، نصیب ما فرماى از ترست آنچه حایل باشد میان ما و گناه و معصیت تو و از طاعت و فرمانبرداری‌ات آنچه ما را به رضوانت رساند و از یقین به‌اندازه‌اى که آسان کند بر ما مصیبت‌هاى دنیا را.
اللَّهُمَّ أَمْتِعْنَا بِأَسْمَاعِنَا وَ أَبْصَارِنَا وَ قُوَّتِنَا مَا أَحْیَیْتَنَا وَ اجْعَلْهُ الْوَارِثَ مِنَّا.
بار خدایا ما را بهره‌مند گردان به گوش‌هایمان و دیده‌هایمان و نیرویمان، چندان که زنده داریمان و آن را به وارث ما بده
وَ اجْعَلْ ثَارَنَا عَلَى مَنْ ظَلَمَنَا وَ انْصُرْنَا عَلَى مَنْ عَادَانَا
و خون ما را به گردن کسى نه که ستممان کرده و پیروز کن ما را بر آن‌که با ما دشمنى کرده
وَ لاَتَجْعَلْ مُصِیبَتَنَا فِی دِینِنَا وَ لاَ تَجْعَلِ الدُّنْیَا أَکْبَرَ هَمِّنَا وَ لاَ مَبْلَغَ عِلْمِنَا
و قرار مده مصیبت ما را در دین ما و دنیا را بزرگ‌تر از همت ما قرار مده و نه آخر دسترس دانش و علم ما
وَ لاَ تُسَلِّطْ عَلَیْنَا مَنْ لاَ یَرْحَمُنَا بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
و چیره مکن بر ما کسى که رحم نکند بر ما، به رحمت تو اى ارحم‌الراحمین.
دعای «اللّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِى کِتابِکَ الْمُنْزَلِ»
سید بن طاووس در کتاب «اقبال» از ابن ابی‌عمیر از مرازم نقل می‌کند که امام‌صادق(علیه‌السلام) در هر شب از دهۀ آخر این ماه می‌خواند:
اللّهُمَّ إِنَّکَ قُلْتَ فِى کِتابِکَ الْمُنْزَلِ: ﴿شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى وَ الْفُرْقانِ﴾ فَعَظَّمْتَ حُرْمَهَ شَهْرِ رَمَضانَ بِما أَنْزَلْتَ فِیهِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ خَصَصْتَهُ بِلَیْلَهِ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَها خَیْراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ.
خدایا؛ تو در کتاب نازل‌شده‌ات فرمودی: «[آن روزهای چند و اندک که روزه در آن واجب گشته] ماه رمضان است. ماهی که قرآن در آن نازل شده؛ [قرآنی که همۀ آیاتش] هدایتگر مردم و دربردارندۀ دلایلی روشن از هدایت و میزان تشخیص [حق از باطل] است.» با نازل کردن قرآن در آن حرمتش را بزرگ شمردی و آن را به شب قدر اختصاص دادی؛ شبی که آن را از هزار ماه بهتر قرار دادی.
اللّهُمَّ وَ هذِهِ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ قَدِ انْقَضَتْ، وَ لَیالِیهِ قَدْ تَصَرَّمَتْ، وَ قَدْ صِرْتُ یَا إِلهِى مِنْهُ إِلى مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّى وَ أَحْصى لِعَدَدِهِ مِنَ الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ، فَأَسْأَلُکَ بِما سَأَلَکَ بِهِ مَلائِکَتُکَ الْمُقَرَّبُونَ، وَ أَنْبِیاؤُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ عِبادُکَ الصَّالِحُونَ؛
خدایا این روزهای ماه رمضان است که گذشت و شب‌های آن است که از دست رفت. من از این ماه چنان شده‌ام که تو از من به آن داناتری و شمارۀ آن را از تمام آفریدگانت شمارنده‌تری. در نتیجه از تو می‌خواهم به آنچه از تو فرشتگان مقرّبت و پیامبران مرسلت و بندگان شایسته‌ات درخواست کردند؛
أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفُکَّ رَقَبَتِى مِنَ النَّارِ، وَ تُدْخِلَنِى الْجَنَّهَ برَحْمَتِکَ، وَ أَنْ تَتَفَضَّلَ عَلَىَّ بِعَفْوِکَ وَ کَرَمِکَ، وَ تَتَقَبَّلَ تَقَرُّبِى، وَ تَسْتَجِیبَ دُعائِى، وَ تَمُنَّ عَلَىَّ بِالْأَمْنِ یَوْمَ الْخَوْفِ مِنْ کُلِّ هَوْلٍ أَعْدَدْتَهُ لِیَوْمِ الْقِیامَه.
اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و وجودم را از آتش آزاد کنی و به رحمتت به بهشتم وارد نمایی و به‌سبب گذشت و مهمان‌نوازی‌ات بر من لطف و محبت کنی و نزدیک‌جویی‌ام را بپذیری و دعایم را به اجابت رسانی و به امان دادنم در روز وحشت، از هر هراسی که برای قیامتم آماده ساخته‌ای بر من منت نهی.
إِلهِى وَ أَعُوذُ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ، وَ بِجَلالِکَ الْعَظِیمِ أَنْ یَنْقَضِىَ أَیَّامُ شَهْرِ رَمَضانَ وَ لَیالِیهِ وَ لَکَ قِبَلِى تَبِعَهٌ أَوْ ذَنْبٌ تُؤاخِذُنِى بِهِ، أَوْ خَطِیئَهٌ تُرِیدُ أَنْ تَقْتَصَّها مِنِّى لَمْ تَغْفِرْها لِى، سَیِّدِى سَیِّدِى سَیِّدِى، أَسْأَلُکَ یَا لَاإِلهَ إِلّا أَنْتَ إِذْ لَا إِلهَ إِلّا أَنْتَ.
خدایا به ذات بزرگوارت و به جلال بزرگت پناه می‌آورم، از اینکه روزها و شب‌های ماه رمضان سپری گردد و برای من نزد تو پیامد منفی‌کاری یا گناهی باشد که مرا به‌سبب آن مؤاخذه کنی یا خطایی که بخواهی انتقامش را از من بگیری و مرا در آن‌ها نیامرزیده باشی. ای آقای من، ای آقای من، ای آقای من از تو می‌خواهم ای که معبودی جز تو نیست، آن‌گاه که معبودی جز تو نبود.
إِنْ کُنْتَ رَضِیتَ عَنِّى فِى هذَا الشَّهْرِ فَازْدَدْ عَنِّى رِضىً، وَ إِنْ لَمْ تَکُنْ رَضِیتَ عَنِّى فَمِنَ الْآنَ فَارْضَ عَنِّى یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، یَا اللّهُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ.
اگر در این ماه از من خشنود بوده‌ای، بر خشنودی‌ات از من بیفزا و اگر خشنود نبوده‌ای از هم‌اکنون از من خشنود شو ای مهربان‌ترین مهربانان، ای خدا، ای یکتا، ای بی‌نیاز، ای که نزاییده و زاده‌نشده و احدی برایش همتا نبود.
دعای «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
کفعمی از سید بن باقی خواندن این دعا را سفارش می‌کند:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اقْسِمْ لِی حِلْما یَسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ، وَ هُدًى تَمُنُّ بِهِ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَهٍ، وَ غِنًى تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کُلِّ فَقْرٍ، وَ قُوَّهً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کُلَّ ضَعْفٍ
خدایا، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و آن‌چنان بردباری روزی من گردان که در نادانی را به روی من ببندد و هدایتی که رهیدن از هر گمراهی را به‌وسیلۀ آن بر من منت نهی و ثروتی که درب هر فقری را به‌سبب آن بر من ببندی و نیرویی که به آن هرگونه ناتوانی را از من برگیری
وَ عِزّاً تُکْرِمُنِی بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ، وَ رِفْعَهً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ ضَعَهٍ، وَ أَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کُلَّ خَوْفٍ، وَ عَافِیَهً تَسْتُرُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ بَلاءٍ، وَ عِلْما تَفْتَحُ لِی بِهِ کُلَّ یَقِینٍ، وَ یَقِینا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کُلَّ شَکٍّ
و عزّتی که مرا به آن از هر خواری ارزشم دهی و مرتبۀ بلندی که مرا به آن از هر افتادنی بلند گردانی و امنیتی که به آن هر ترسی را از من دور سازی و سلامتی کاملی که مرا به آن از هر بلایی بپوشانی و دانشی که به آن درب هر یقینی را به رویم بگشایی و یقینی که به آن هر شکی را از من برطرف سازی
وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْإِجَابَهَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ، وَ فِی هَذِهِ السَّاعَهِ، السَّاعَهِ السَّاعَهِ السَّاعَهِ؛ یَا کَرِیمُ، وَ خَوْفا تَنْشُرُ لِی بِهِ کُلَّ رَحْمَهٍ، وَ عِصْمَهً تَحُولُ بِهَا بَیْنِی وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ، حَتَّى أُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
و دعایی که به آن سفرۀ اجابت را در امشب و در این ساعت بگسترانی، همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت ای مهمان‌نواز و ترسی که به آن هرگونه رحمتی را برایم پخش کنی و بازدارنده‌ای که بین من و گناهانم پرده شود تا به‌سبب آن نزد معصومین در پیشگاهت رستگار شوم، به حق مهربانی‌ات، ای مهربان‌ترین مهربانان.
لازم به ذکر است در نرم‌افزار نسیم رضوان، بخشی تحت عنوان مفاتیح‌الجنان برای کاربران تهیه شده است. برای مشاهدۀ دعاها، زیارات و اعمال سایر ماه‌ها می‌توانید به این بخش مراجعه کنید.
بنر استوری اعمال شب ۲۱ رمضان
